Ανακαλύπτοντας το Μικρό Μοναστήρι

Των Μαριλένας Παπαγεωργίου, Χριστίνας Σιδοπούλου, Βασούλας Γιακουμίδου

Όταν φτάσαμε στο Μικρό Μοναστήρι το πρωί μιας Δευτέρας τίποτα δε θύμιζε τις εικόνες που μπορεί να πλάσει κανείς διαβάζοντας το μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα «Στα μυστικά του βάλτου». Όμως όσο περνούσε η ώρα και γνωρίζαμε το χωριό και τους ανθρώπους του και ανακαλύπταμε ένα-ένα τα «μυστικά» του διαπιστώσαμε πως παρότι οι συνθήκες άλλαξαν, ένα κομμάτι του βάλτου παραμένει εκεί, για να θυμίζει τους αγώνες των αρχών του αιώνα που πέρασε και να κρατά ζωντανή την ιστορία…


Μια φορά κι έναν καιρό…
Αψηφώντας επιδρομές Τουρκοαλβανών, κομιτατζήδων, αλλά και φυσικά φαινόμενα, οι κάτοικοι φίλιωσαν με τη λίμνη και δεν εγκατέλειψαν ποτέ το χωριό τους. Ένα χωριό που με επιμονή κρατούσαν στη ψυχή τους, ένα χωριό που θα ‘φτιαχναν ακόμα και «με το ζόρι.» Έτσι και έγινε. Το ‘παν «Ζορμπά»… και έτσι το ‘λεγαν μέχρι το ‘26 που έγινε το Μικρό Μοναστήρι. Όνομα φερμένο από το Μοναστήρι της Ανατολικής Ρωμυλίας. «Εβδομήντα εννιά οικογένειες προσφύγων ήρθαν από κει» κάποια χρόνια πριν. Ήταν στα 1950, όταν ομάδες Σαρακατσάνων έφτασαν στο χωριό. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένα κράμα πολιτισμών και ανθρώπων.
Ανθρώπων διαφορετικών, που τους έτρεφε όμως η ίδια γη. «Εμείς από την Ανατολική Ρωμυλία καλλιεργούσαμε τη γη, βαμβάκι, ρύζι, καλαμπόκι και λίγο σιτάρι. Οι ντόπιοι ασχολούνταν κυρίως με τα ζώα και το ψάρεμα. Και οι Σαρακατσάνοι όταν ήρθαν την κτηνοτροφία ανέπτυξαν » αναφέρει ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Αθ. Γκακούδης.
Άλλοι οι άνθρωποι, άλλες συνήθειες, άλλη κι η γλώσσα. «Οι ντόπιοι μιλούσαμε τα σώικα. Έτσι το λέμε εμείς. Μαζώματα ήταν, δεν τα γράφαμε, από στόμα σε στόμα πήγαινε» μας λέει ο επίτροπος της εκκλησίας Απόστολος Καρκαμάνης, για τη ντόπια διάλεκτο. Ελληνικά, με προφορά βαριά και κομμένα φωνήεντα η γλώσσα των προσφύγων από την Ανατολική Ρωμυλία, σαν αυτά στο βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα.

Ας αρχίσουν οι χοροί…
Στο αντάμωμα αυτών των πολιτισμών, συναντήθηκαν και τα διαφορετικά ήθη και έθιμα. Ωστόσο, μέσα στον κύκλο του χορού και του χρόνου, που όλα τα απαλύνει, ενώθηκαν και γιόρτασαν αντάμα…
Η φωτιά ανάβει στις 23 του Δεκέμβρη στην πλατεία, για να γιορτάσει το χωριό τα «Κόλιαντρα». Έθιμο παλιό των ντόπιων, που θέλει τους κατοίκους, να χορεύουν και να γλεντούν σ’ ένα ατέλειωτο φαγοπότι. Αργά τη νύχτα φεύγουν παρέες παιδιών, για να «κλέψουν» τα προξενιά -τις αυλόπορτες, δηλαδή ανύπαντρων αγοριών και κοριτσιών κι ανταλλάσσοντάς τες, να τους ενώσουν.
Το Μικρό Μοναστήρι αποχαιρετά τον παλιό χρόνο το βράδυ της Παραμονής με την Ανατολικορωμυλιώτικη «Καμήλα». Ένας νέος ντύνεται τη φτιαγμένη από κουρέλια φορεσιά της καμήλας και περνάει απ’ όλους τους δρόμους του χωριού. Γύρω του οι χορευτές• προστατεύουν την καμήλα από τα πειράγματα, έως ότου φτάσει στην πλατεία και πέσει κάτω συμβολίζοντας το χρόνο, που φεύγει.
Ο «Ρογκατσάρικος» χορός κορυφώνεται με τα εορταστικά δρώμενα της περιόδου των Χριστουγέννων με τους «πολεμιστές», να παίρνουν την ευλογία του παπά στον παλιό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μέσα από μία ιεροτελεστία χρόνων. Με το νταούλι και τους ζουρνάδες, να τους συνοδεύουν, σταυρώνουν με τα σπαθιά τους κάθε σπίτι του χωριού, κρεμούν χρήματα και φιλέματα και τιμώντας τον, επιστρέφουν στο σπιτονοικοκύρη για να σύρει πρώτος ένα και μόνο χορό, μπροστά ακόμα και απ’ τον «καπετάνιο».

Μύρισε χωριό…
Στο Μικρό Μοναστήρι συναντήθηκαν γεύσεις ιδιαίτερες και περίεργες. Το ντόπιο γριβάδι, γλυκόψαρο της λίμνης των Γιαννιτσών, μαγειρεμένο στο ταψί με κρεμμύδια και κάσα• ο προσφυγικός ταβάς, χοιρινό με λάχανο τουρσί και ρύζι και οι μπάχουρες, είδος λουκάνικου γεμάτο μυρωδικά. Με την αγάπη τους για το φαγητό, οι Ανατολικορωμυλιώτες διατηρούσαν στα κελάρια τους , ό,τι έπαιρναν απ’ το γουρούνι των Χριστουγέννων, για μήνες. Το φαγητό του Πάσχα είναι το γεμιστό με κρεμμύδια, ρύζι και εντόσθια αρνί, που σκεπασμένο με ζυμάρι ψήνεται σε σφραγισμένους με λάσπη πέτρινους φούρνους, που καιν αποβραδίς με φωτιές από βαμβακιές.

Όταν όλοι γίνονται ένα…
Με ιστορία από το 1978 ο πολιτιστικός σύλλογος είναι το πιο ζωντανό κύτταρο του χωριού και συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις τρεις διαφορετικές «ράτσες», μιας και μέχρι την ίδρυσή του κατοικούσαν στον ίδιο τόπο, αλλά δεν ένωναν τις γιορτές τους, τα πανηγύρια, το χορό, τις ζωές τους. Η γενική γραμματέας του συλλόγου Μαρία Μιχαλούδη αναφέρει πως «γάμος ανάμεσα σε δύο διαφορετικές ‘ράτσες’ δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει μέχρι πριν κάποια χρόνια», ενώ δίπλα της ο Αθ. Γκακούδης συμπληρώνει: «Ενδεικτικό είναι ότι τα πανηγύρια γινόντουσαν ξεχωριστά στο χωριό, άλλο έκαναν οι ντόπιοι, άλλο οι Ανατολικορωμυλιώτες». Κύριο μέλημα του συλλόγου είναι να αναβιώνουν τα έθιμα όλων. «Οι ‘ράτσες’ εδώ μέσα δεν υπάρχουν. Ένας σημαντικός ρόλος του συλλόγου είναι και αυτός. Μέσα στο σύλλογο πρέπει και οι τρεις ράτσες να “παντρεύονται.”» Με τις τέσσερις χορευτικές ομάδες, το τμήμα μουσικής και ζωγραφικής, τη συμμετοχή του σε όλα τα έθιμα της περιοχής καθώς και σε ελληνικά και ξένα φεστιβάλ χορού, ο σύλλογος συμβάλει ουσιαστικά στην πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου.
Στο τέλος της μέρας η αίσθησή μας ήταν περίεργη. Ένα χωριό, καζάνι, γεμάτο ιστορίες, έθιμα και κουλτούρες αλλά και ερωτηματικά, που ίσως συζητήσουμε μιαν άλλη φορά… Δεν ξέρουμε, αν κατακτήσαμε τα «μυστικά» του… κάποιες σελίδες μας έμειναν κενές… Για ένα πράγμα είμαστε σίγουρες. Το Μικρό Μοναστήρι είναι ένα χωριό γεμάτο ζωή και ανθρώπους φιλόξενους, που δε δίστασαν να μας ανοίξουν τις πόρτες των σπιτιών τους.

ΠΛΑΙΣΙΟ

Σημειώστε:
• Το Μικρό Μοναστήρι και η ιστορία του αναφέρονται στο μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα «Στα μυστικά του βάλτου»
• Οι ασχολίες των κατοίκων είναι κυρίως γεωργικές. Καλλιεργούν καλαμπόκι, ρύζι, βαμβάκι, σιτάρι.
• «Το πάρκο»: Παραδοσιακά τόπος συνάντησης των κατοίκων τη μέρα της Πρωτομαγιάς. Σήμερα έχει δυστυχώς εγκαταλειφθεί, αλλά οι κάτοικοι προσπαθούν να του ξαναδώσουν την παλιά του αίγλη.
• Τα σαλιγκάρια – που αυτόν τον καιρό είναι άφθονα στην περιοχή- μαγειρεμένα με ρύζι αποτελούν έναν εκλεκτό τοπικό μεζέ.
• Εδώ και καιρό οι κάτοικοι έχουν αιτηθεί μία κινητή μονάδα αιμοδοσίας χωρίς κανένα ακόμα αποτέλεσμα.
• Το δημοτικό σχολείο είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα του ΥΠΕΠΘ της «Ευέλικτης Ζώνης». Αίθουσά του έχει παραχωρηθεί στις γυναίκες του χωριού για μαθήματα aerobic.
• Πλήρως ενσωματωμένες στην κοινωνία του χωριού είναι και κάποιες οικογένειες μεταναστών.
• Το Μικρό Μοναστήρι έχει και ομάδα «air-soft»!
• Ένα εναλλακτικό «ladies day» μόνο τις Πέμπτες στο ΚΑΠΗ για τις κυρίες του χωριού.
• Οι κάτοικοι του Μικρού Μοναστηρίου δηλώνουν, πως ακόμα αφήνουν τα κλειδιά τους πάνω στην πόρτα.
• Ο πρόεδρος του ΤΟ.ΣΥ.Ν Δήμου Χαλκηδόνας Γιάννης Βατζαρακίδης είναι απ’ το Μικρό Μοναστήρι.
Το χωριό έχει ποδοσφαιρική ομάδα και μάλιστα με μακρά ιστορία, τον «Μακεδονικό Μικρού Μοναστηρίου», ενώ υπάρχει και Ποδοσφαιρική Ακαδημία για παιδιά. Ο γνωστός ποδοσφαιριστής Τραϊανός Δέλλας είναι Μοναστηριώτης.


ΛΕΖΑΝΤΕΣ (σε ορισμένες από τις φωτό)
IMG_9474
Το πρώτο ζεστό χαμόγελο, που συναντήσαμε φτάνοντας στο Μικρό Μοναστήρι. Κάτοικος του χωριού, λίγο πριν την πρωινή του εργασία στα χωράφια.


IMG_9731
Μπορεί να μην έχουν διαβάσει ακόμα τα "Μυστικά του βάλτου", όμως οι μικροί Μοναστηριώτες γράφουν δίπλα σ' αυτόν, τη δική τους ιστορία.


IMG_9519
Κάθε μέρα οι φωνές και τα γέλια των παιδιών δίνουν ζωή στο Μικρό Μοναστήρι. Το σχολείο τους μπορεί, να είναι παλιό, όμως μέσα σ' αυτό δημιουργούν, παίζουν, μαθαίνουν και δρούν σαν ομάδα.



IMG_9469
Φόρος τιμής στους πεσόντες του '40. Όπως κάθε τόπος, έτσι και το Μικρό Μοναστήρι, έχασε τους δικούς του ανθρώπους.

Ανακαλύπτοντας το Μικρό Μοναστήρι